Początki

Wieki XVI-XVIII

Pod zaborami

XX-lecie międzywojenne

II wojna światowa

Po 1945 r.

HISTORIA IZBICY KUJAWSKIEJ
Po 1945 r.

Wojnę i okupację przeżyło tylko 1900 mieszkańców osady. Komendantem wojennym miasta został radziecki kapitan, Starostin. Zaczęto odtwarzać istniejącą wcześniej władzę (powrócił wójt Zieliński), która wkrótce została zastąpiona przez nową. Po wojnie do miasta zaczęła napływać ludność z okolicznych wsi. Jednocześnie na wsi zlikwidowano folwarki ziemskie, a istniejące ziemie podzielono między rolników a nowo powstałe Państwowe Gospodarstwo Rolne (PGR), którego siedziba znajdowała się w Zagrodnicy. W marcu 1945 r. powstała Spółdzielnia Rolniczo-Handlowa, składająca się ze Spółdzielni "Jedność", magazynu zbożowego "Rolnik" oraz kilku sklepów poniemieckich. W lipcu tego samego roku powstała Gminna Spółdzielnia, która wkrótce rozpoczęła przejmować kolejne własności, mianowicie młyn w Martanowie (1946 r.), młyn w Foluszu (1947 r.), masarnię (już po fuzji ze spółdzielnią "Jedność), restaurację Kopczyńskiego (1952 r.), Wytwórnię Wód Gazowanych i Rozlewnię Piwa (1954 r.). W 1961 roku ukończona budowę nowej masarni i piekarni na ul. Garbarskiej. Dziesięć lat później oddano do użytku Wiejski Dom Towarowy (WDT). Pod koniec lat siedemdziesiątych w rękach Gminnej Spółdzielni znajdowało się aż 17 sklepów.

Profesorowie liceum - od lewej Marceli Kosman, Barbara Wysłouch, Karol Synowiec [źródło: Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące im. Jana Kasprowicza w Izbicy Kujawskiej, Izbica Kujawska 1995.]

Tuż po zakończeniu wojny ważne stało się ustalenia przynależności administracyjnej Izbicy. Miasteczko ponownie znalazło się w powiecie kolskim w województwie poznańskim. Została utworzona gmina wiejska Izbica Kujawska, która dzieliła się na 34 gromady. W obrębie gminy istniała także gromada Izbica Kujawska. W wyniku uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z 5 października 1954 r. zlikwidowano gminę, a na jej miejscu utworzono 6 gromad, m.in gromadę Izbica osada (składała się z Izbicy, Zagrodnicy i Zagrodnicy Kolonia). W 1958 r. miasteczko uzyskało status osiedla, a w 1973 r. po ponad stu latach przywrócono Izbicy prawa miejskie. W wyniku bardzo poważnej reformy administracyjnej z 1975 r., w wyniku której utworzono 49 województw, Izbica znalazła się w obrębie województwa włocławskiego. Z dniem 1 stycznia 1999 r. wszedł w życie nowy podział administracyjny. Utworzono 16 województw. Gmina Izbica znalazła się w powiecie włocławskim, w województwie kujawsko - pomorskim.

W omawianym okresie odrodziło się szkolnictwo. Tuż po wojnie, wspomniany wcześniej komendant Starostin nakazał miejscowemu nauczycielowi, Józefowi Gajzlerskiemu zorganizować naukę szkolną. "Ten wraz z kilkunastu nauczycielami przystąpił do pracy w budynku pozbawionym szyb, a częściowo i okien, zupełnie nie dogrzanym, do 18 oddziałów zgłosiło się 853 dzieci." ¹⁴. Na początku roku szkolnego 1945/46 został wprowadzony dawny podział na dwie szkoły. Obok wcześniej wspomnianej istniała również Szkoła Podstawowa nr 1, której kierownikiem był Tadeusz Paprocki, a " w pierwszym roku do szkoły uczęszczało 410 uczniów, zorganizowanych w 11 oddziałach." ¹⁵ Rozbudowę obiektu Szkoły Podstawowej nr 2 zakończono w 1952 r., w 1974 roku oddano do użytku boisko szkolne. Rok później oddano do użytku nowy budynek Szkoły Podstawowej nr 1, która przejęła część uczniów.

Dla Izbicy bardzo ważne było powołanie do życia szkoły średniej - Gimnazjum, przemianowane następnie na Liceum Ogólnokształcące. Jego patronem został Jan Kasprowicz, poeta wywodzący się z Kujaw. Pierwszym dyrektorem został Mieczysław Głowiński. W początkowym okresie wykładowcami byli m.in Mikołaj Kozakiewicz (1945-52), Henryk Wysłouch oraz Seweryn Wysłouch (1945-46).

"Izbica w 1976 r. liczyła 2.449 mieszkańców a samo miasto oceniane było jako ośrodek o dobrze rozwiniętych funkcjach lokalnych, wykazujący wysoki stopień rozwoju" ¹⁶ Miasteczko było w dalszym ciągu rozbudowywane. W 1975 r. powstał Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury (wraz z biblioteką, przedszkolem i apteką.). Ważnymi inwestycjami były także Ośrodek Zdrowia (1963 r.), stadion sportowy (przebudowany w latach 1977-78) czy urząd miejsko-gminny (1968 r. i 1986 r.). Nad budową domów mieszkalnych czuwały dwie spółdzielnie: "Zagrodnica" i "Zgoda".

W wyniku zmiany ustroju w 1989 roku zaszły radykalne zmiany, które dotknęły niemalże wszystkie dziedziny życia. "Po reaktywowaniu samorządów pierwsze posiedzenie Rady Gminy i Miasta odbyło się 7 czerwca 1990 r." ¹⁷ W ciągu kolejnych lat przeprowadzono gazyfikację (od 1992r.), przybyło również wielu abonentów telekomunikacji, wybudowane zostały także stacje nadawcze sieci Centertel (Idea) oraz Era GSM. "Poza modernizacją istniejącej sieci wodociągów i stacji uzdatniania wody, wybudowano wodociągi w 27 sołectwach (długość sieci wynosi ok. 200km); drogi -dotychczas utwardzone zostały drogi wiejskie (ok.100km), część z nich pokryto asfaltem. Poprawiono także stan wielu dróg i chodników w mieście. Ponadto modernizacji i rozbudowie poddano linie energetyczne, kanalizację miejską (obejmuje 2.784 m) i oczyszczalnie ścieków." ¹⁸. W wyniku reformy szkolnictwa, na gruncie istniejącej szkoły Podstawowej nr 2 utworzono Gimnazjum, likwidując kilka placówek w pobliskich wsiach. Oprócz gimnazjum nadal działa oczywiście Szkoła Podstawowa nr 1, a także Zespół Szkół im. Jana Kasprowicza. "Istotną rolę pełni Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury. Od 1988r. był głównym organizatorem profesjonalnych plenerów fotograficznych (np. "Kultura żydowska na Kujawach i ziemi dobrzyńskiej"), plenerów malarskich oraz wielu wystaw. Od 17 lat coroczną imprezą M-GOK jest Festiwal Piosenki Dziecięcej, mający zasięg ogólnopolski. Przy ośrodku działają zespoły młodzieżowe: taneczny i teatralny. W 2000 r. M-GOK obchodził 25-lecie istnienia. Z tej okazji został wybity medal pamiątkowy "Za krzewienie i wspieranie kultury". ¹⁹ W miasteczku działa m.in biblioteka gminno-powiatowa czy orkiestra Ochotniczej Straży Pożarnej. Kibice piłki nożnej w Izbicy kibicują lokalnemu klubowi MGKS Kujawianka, który od 2002 r. z powodzeniem występuje w klasie okręgowej (V liga). Po 1 maja 2004 roku, czyli z dniem wejścia Polski do Unii Europejskiej przed gminą Izbica Kujawska otworzyły się nowe możliwości rozwoju. Realne jest uzyskiwanie wsparcia finansowego z funduszy strukturalnych na rozwój regionalny na realizację wniosków o współfinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR). Dzięki przyznanym kwotom możliwa jest obecnie (2005 r.) przebudowa drogi we wsi Długie.

Opracował: Błażej Nowicki

PRZYPISY

1. L. Verdmon de Jacques, Krótka monografia wszystkich miast, miasteczek i osad w Królestwie Polskim, Warszawa 1883, s. 329-331.
2. M. Kosman, Izbica Kujawska - przeszłość i teraźniejszość, [w:] Rocznik Wielkopolski wschodniej, t.2, Poznań 1974, s. 36.
3. Tamże, s. 37.
4. Tamże, s. 39.
5. Tamże, s. 41.
6. P. Nowicki, Ludność żydowska w Izbicy Kujawskiej w okresie międzywojennym (1918-1939), [w:] Debiuty Naukowe WSHE, t. V, Włocławek 2004, s. 144.
7. Tamże, s. 144.
8. Tamże, s.147.
9. M. Kosman, Izbica Kujawska - przeszłość i teraźniejszość, [w:] Rocznik Wielkopolski wschodniej, t.2, Poznań 1974, s. 45.
10. P. Nowicki, Ludność żydowska w Izbicy Kujawskiej w okresie międzywojennym (1918-1939), [w:] Debiuty Naukowe WSHE, t. V, Włocławek 2004, s. 148.
11. M. Kosman, Izbica Kujawska - przeszłość i teraźniejszość, [w:] Rocznik Wielkopolski wschodniej, t.2, Poznań 1974, s. 45.
12. P. Nowicki, Ludność żydowska w Izbicy Kujawskiej w okresie międzywojennym (1918-1939), [w:] Debiuty Naukowe WSHE, t. V, Włocławek 2004, s. 150.
13. M. Kosman, Izbica Kujawska - przeszłość i teraźniejszość, [w:] Rocznik Wielkopolski wschodniej, t.2, Poznań 1974, s. 47.
14. Tamże, s. 51.
15. J. Hederych, Izbica Kujawska w XX w., [w:] Zapiski Kujawsko - Dobrzyńskie, t. 12: miasta Kujaw i ziemi dobrzyńskiej w XX wieku, Włocławek 1998, s. 136.
16. Folder Izbica Kujawska, Izbica Kujawska 2001, s. 9.
17. Tamże, s. 13.
18. Tamże, s.13.
19. Tamże, s.13

BIBLIOGRAFIA

• Folder Izbica Kujawska, Izbica Kujawska 2001.
• Hederych J., Izbica Kujawska w XX w., [w:] Zapiski Kujawsko - Dobrzyńskie, t. 12: miasta Kujaw i ziemi dobrzyńskiej w XX wieku, Włocławek 1998.
• Kosman M., Izbica Kujawska - przeszłość i teraźniejszość, [w:] Rocznik Wielkopolski wschodniej, t.2, Poznań 1974.
• Nowicki P., Ludność żydowska w Izbicy Kujawskiej w okresie międzywojennym (1918-1939), [w:] Debiuty Naukowe WSHE, t. V, Włocławek 2004.